Inleiding
Onderwijs leidt
ons naar een toekomst waar we nog niets over weten. Als we kijken hoe snel de
wereld geëvolueerd is in de laatste 20 jaar, is het onderwijs hier dan klaar
voor? En hoe maken we ons onderwijs hier klaar voor?
De laatste jaren worden we overspoeld met
krantenartikels die het belang en ICT in het onderwijs onderstrepen: “Smet: ‘Studie bewijst noodzaak ICT in
onderwijs’” – “Toetsenborden verdringen de vulpennen op school” – “Met je
tablet naar de les” – “Van griffel over papier naar digitaal bord en
onlineleerplatform” – “Gezocht: online geletterde leerlingen” – “De digitale
school stapt uit de luiers” – “Digiklas geeft scholen glimp van toekomst”…
Saskia Van
Uffelen, “onze” Digital Champion probeert met projecten als “IT is Cool” het
imago van de IT-sector op te poetsen. Daarnaast probeert ze via haar initiatief
“Live Online” elke leerling mee te krijgen op de kar van de digitalisering.
Hierbij is de term “digitaal leren” belangrijk. Het
VLOR (Vlaamse Onderwijsraad) bestempelt digitaal leren als “het leren dat gebruik maakt van digitale technologie”. De nadruk
verschuift van onderwijzen naar leren. Er wordt plaats gemaakt voor
zelfgestuurd en ervaringsleren.
Hieronder licht ik
enkele belangrijke aspecten toe die het digitalisering van het onderwijs een boost willen geven aan de hand van
enkele ICT-technologieën.
Digitalisering onderwijs
Programmeren
Het wordt gezegd: “op jonge leeftijd moeten kinderen les
krijgen in het programmeren van computers.” We leven in een
gedigitaliseerde wereld waar programmeren uitermate belangrijk is. Het
bedrijfsleven heeft een tekort aan goede ICT’ers en de vraag naar programmeurs
zal in de toekomst verder toenemen. Recent onderzoek heeft inmiddels aangetoond
dat dit jaar Europa met meer dan een half miljoen onvervulde vacatures voor
IT-professionals kampt. Dit komt omdat jongeren onvoldoende worden opgeleid en
daardoor een gebrek aan technische vaardigheden hebben.
In Europa is Verenigd Koninkrijk het eerste land dat
vanaf volgend schooljaar kinderen van hun 5de tot het einde van de
middelbare school verplicht laat programmeren tijdens de schooluren. Iets
dichter bij huis, in Nederland, wordt er meer en meer aandacht besteedt aan
digitaal onderwijs. Via het initiatief DigiDuck, een speciale Donald Duck die
helemaal in het teken van programmeren staat, maken de kinderen op een speelse
manier kennis met programmeren. Volgens de Nederlandse Minister van Onderwijs
Bussemaker nodigt dit initiatief kinderen uit tot nieuwsgierigheid, doordenken
en doorvragen.
Tablet based onderwijs
De tablet verovert
langzaam het klaslokaal. De afgelopen jaren werd er veel onderzoek verricht in
verband met computers in het klaslokaal. Daaruit is gebleken dat een goed
gebruik van computers in de klas de motivatie, leerprestaties en leersnelheid
doen toenemen. Deze resultaten hebben ze doorgetrokken naar het gebruik van
tablets in de klas. Zoals hierboven al aan bod is gekomen, helpt het gebruik
van tablets vaardigheden en talenten te ontwikkelen die de kansen op de
arbeidsmarkt vergroten. We moeten er natuurlijk wel op duiden dat het gebruik
van ICT-middelen in de klascontext goed, gericht en gedoseerd moet zijn.
In het onderwijs wordt veel aandacht geschonken aan
kennisoverdracht. Dit kan door het gebruik van tablets efficiënter gemaakt worden.
Daarnaast kunnen tablets gebruikt worden om andere vaardigheden aan te leren
zoals verwerven, samenwerken, communiceren…
Finland, volgens
meerdere ranglijsten het beste onderwijsland ter wereld, stopt als eerste
Europees land met geven van schrijflessen. Dit omdat typen volgens hen
relevanter is geworden dan schrijven. Vroeger waren vulpennen en schoonschrift
de norm, tegenwoordig zijn balpennen en blokletters ook goed.
Het is dus duidelijk dat de noodzaak om te schrijven,
en vooral om mooi te schrijven, afneemt.
Investeren in
ICT-toepassingen zullen echter enkel bijdragen aan de opbrengsten van ons
onderwijs wanneer er eerst aandacht wordt besteed aan de professionele
opvattingen en deskundigheid van de docenten en leerkrachten. Het succes van
tablets op school wordt in de komende jaren niet bepaald door wat het apparaat
kan of niet kan, maar wel hoe de docent met het apparaat omgaat.
Het is dus niet de
didactiek die de ICT bepaalt, maar de ICT die de didactiek bepaalt. Marshall McLuhan schreef vorige eeuw hierover het
volgende: “We shape our tools and
thereafter our tools shape us”. Dus,
met ICT zullen we op andere manieren gaan leren dan we reeds gewend zijn.
Kritische reflectie
Competenties
leerkracht en docenten?
Door de snelle digitalisering wordt
er verwacht dat ICT steeds meer in het onderwijs zal geïntegreerd worden. Dit
veronderstelt een verandering en een verandering van de rol van de leerkracht.
Hierboven
hebben we besproken dat ICT en specifiek tablets voor een betere leerprestatie
en motivatie zorgen bij de leerlingen. Het feit dat deze digitale technologieën
steeds meer worden gebruikt is goed, maar men moet ook kijken naar hoe het
gebruikt wordt door de docent of leerkracht. Hieromtrent is volgens mijn inzien
te weinig rond geschreven en onderzocht. Om ICT op een zinvolle manier te
gebruiken, moet een leerkracht of docent weten hoe hij of zij de lesinhoud
begrijpelijk kan maken met behulp van ICT. Het gaat dus over de digitale
competenties die de leerkracht of docent moet hebben om het gebruik van ICT en
specifiek tablet zinvol te maken. Dit wordt te weinig belicht in bijvoorbeeld
krantenartikels rond nieuwe digitale technologieën in de klas.
Dit aspect wordt
sterk benadrukt in een recent onderzoek ‘Monitor voor ICT-integratie in het
Vlaamse onderwijs’. Hoewel het aantal computers, tablets en laptops in de
klassen zijn gestegen, gebruiken leerkrachten nauwelijks vaker ICT in de les.
Er is dus sprake van een soort ICT-drempel
bij vele leerkrachten en docenten. De computers die dan wel af en toe gebruikt
worden, zijn daarenboven vaak verouderd. Dat heb ik tijdens mijn stage zelf
ervaren.
Toch denk ik dat
het gebruik van computers nuttig, gemakkelijk en belangrijk is om bijvoorbeeld
lessen voor te bereiden en te communiceren met leerlingen en leerkrachten
onderling.
Ik ben er dan ook
van overtuigd dat onderwijsvernieuwing zonder dat leerkrachten hier achter
staan, gedoemd is om te mislukken.
Toekomst
digitalisering onderwijs?
Persoonlijk denk
ik dat het onderwijs een beetje terughoudender is geweest op het vlak van
ICT-gebruik in vergelijking met andere maatschappelijke sectoren. Er blijven
amper beroepen over waar ICT niet belangrijk is. Toch zal, denk ik, het
onderwijs niet achter kunnen blijven. Studieboeken kosten enorm veel geld.
Wordt een tablet in de komende jaren niet goedkoper? Ik denk het wel. Dit zal
een belangrijke stimulans zijn om over te schakelen naar tablets en bijgevolg
zullen de zware boekentassen voorgoed verdwijnen. Leerlingen zullen dus alle
informatie permanent ter beschikking hebben. Deze informatie zal locatie- en
persoonsspecifiek zijn. Daarnaast hebben jongeren nood aan digitale
competenties, volgens mij, om de uitdagingen van de huidige maatschappij aan te
kunnen.
Voordelen?
- Dankzij de ICT-revolutie en digitalisering in het onderwijs zullen studenten de vrijheid krijgen om datgene op te zoeken en te bestuderen wat ze zelf willen weten. Dit kunnen ze doen waar en wanneer ze willen. Hierdoor wordt hun nieuwsgierigheid geprikkeld. Dit noemt men “ubiquitous leren”. Leerlingen gaan hierdoor oprecht geïnteresseerd zijn in de les.
- Samenwerken krijgt ook een heel andere dimensie. Er wordt niet enkel meer samengewerkt binnen de traditionele grenzen van de klas of school. Studenten kunnen vanop afstand met elkaar werken.
- Er wordt ook competentiegericht gewerkt via deze digitalisering. Leerlingen worden niet met de groep vergeleken, maar met hun eigen mogelijkheden, interesses…
- Het geeft ook meer ruimte voor flexibiliteit. Informatie kan vergaard en verwerkt worden op eender welk tijdstip en plaats. De leerlingen hebben ook meer ruimte voor eigen sturing.
- Via verschillende ICT-mogelijkheden kunnen leerlingen en studenten hun werkproces en eindproduct met een breed publiek delen. Dit motiveert hen, aangezien ze niet alleen voor zichzelf maar ook voor anderen leren.
- …
·
Nadelen?
- Vele docenten en ook sommige studenten hebben maar weinig ervaring met de tablet en de werking ervan.
- Voor vele mensen is er nog steeds een gebrek aan wetenschappelijke evidentie voor de werkzaamheid. En wanneer deze evidentie er wel is, wordt dit volgens mij nog onvoldoende vertaald naar het niveau van docenten en studenten.
- Daarnaast zijn de eventuele negatieve gezondheidseffecten een factor dat men zeker in overweging moet nemen.
- Hierboven heb ik reeds vermeld dat Finland het schrijven afschaft ten voordele van het typen. Onderzoek heeft wel uitgewezen dat een schrijfbeweging een samenwerking tussen de linker- en rechterhersenhelft vergt. Ik denk dus dat in functie van de hersenontwikkeling zeker kleine kinderen meer gebaat gaan zijn bij het schrijven dan het typen.
- …
Bedenkingen?
De voordelen zijn legio, maar het is
natuurlijk de vraag of onderwijs deze grote uitdaging en verdere uitwerking van
digitalisering op een goede manier weet aan te pakken. De leerkrachten en
docenten moeten er meer voor openstaan en het financiële plaatje zal ook
grondig bestudeerd moeten worden.
Bronnen
De Standaard (2013, 8 oktober). Smet:
‘Studie bewijst noodzaak ICT in onderwijs’. Geraadpleegd op 12 maart 2015 op
het World Wide Web: http://www.standaard.be/cnt/dmf20131008_00780729
Cardinaels, J. (2014, 2 september). Van griffel over papier naar digitaal bord en
onlineleerplatform. De Tijd, 6.
Clemens, J. (2014, 3 november). Gezocht: online
geletterde leerlingen. De Standaard,
10.
Coudron, Y. (2015, 22 januari). Digiklas geeft scholen
glimp van toekomst. Het Nieuwsblad, 21.
IT IS COOL (2012, 27 mei). IT is cool. Geraadpleegd op 20 maart
2015 op het World Wide Web: http://itiscool.be/itiscool.php
Kennisnet (2014, 29 april). Meer aandacht voor programmeren in het
onderwijs. Geraadpleegd op 12 maart 2015 op het World Wide Web: http://www.kennisnet.nl/themas/mediawijsheid/meer-aandacht-voor-programmeren/
Kelder, E. (2013, augustus). Digitaal onderwijs en de docent: tussen boek
en laptop. Een onderzoek naar het perspectief van docenten op het ICT
ondersteunend onderwijs van het IJburg College. Niet-gepubliceerde
scriptie, Utrecht, Vakgroep Bestuurs- en Organisatiewetenschap.
Klasse Leraren (2013, 29 november). Nog te veel angst voor ICT op school.
Geraadpleegd op 12 maart 2015 op het World Wide Web: http://www.klasse.be/leraren/40547/leraren-bang-van-de-computer/
Maertens, A. (2013, 16 april). Onderwijs moet evolueren, wat kan technologie
betekenen? Geraadpleegd op 12 maart 2015 op het World Wide Web: http://www.bloovi.be/nieuws/detail/onderwijs-moet-evolueren-wat-kan-technologie-betekenen
Martens, R. (2011, December). Waarom ict de sleutel tot beter onderwijs is.
Geraadpleegd op 20 maart 2015 op het World Wide Web: https://www.ou.nl/documents/10815/7bae8de8-0dcf-4ca9-a5c7-8b3fce456c53
Met de tablet naar de les. (2014, 20
september). Het Laatste Nieuws, 72.
Pilon, E. (2014, 28 november).
Toetsenborden verdringen de vulpennen op school. Geraadpleegd op 12 maart 2015
op het World Wide Web: http://www.trouw.nl/tr/nl/4556/Onderwijs/article/detail/3799594/2014/11/28/Toetsenborden-verdringen-de-vulpennen-op-school.dhtml
Simons, R.J. (2003). ICT in het onderwijs naar de derde fase? Utrecht, Expertisecentrum
ICT in het onderwijs.
Technologie & Onderwijs (n.d.). Tablet based onderwijs: de tablet verovert
langzaam het klaslokaal. Geraadpleegd op 12 maart 2015 op het World Wide
Web: http://www.technologie-onderwijs.nl/technologie/ict-management/tablet-based-onderwijs-de-tablet-verovert-langzaam-het-klaslokaal/#.VRFrGPmG_zI
Van Leemputten, P. (2014, september 5). De digitale school stapt uit de luiers. Data News Nederlands, 22.
VLOR (2014, 13 mei). Advies over het digitaal leren in het hoger onderwijs. Geraadpleegd
op 20 maart 2015 op het World Wide Web: http://www.vlor.be/digitaalleren
Westera, W. (2015, 7 januari). Vernietigen de nerds ons onderwijs?
Geraadpleegd op 20 maart 2015 op het World Wide Web: http://dspace.learningnetworks.org/bitstream/1820/5855/1/Vernietigen%20de%20nerds%20ons%20onderwijs_%20-%20Edukator.pdf
Geen opmerkingen:
Een reactie posten